ปัจจุบันประเทศไทยยังมีชุมชนในพื้นที่ห่างไกล ที่ยังคงขาดแคลนระบบไฟฟ้าอยู่ประมาณ 0.28% โดยเฉพาะประชาชนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ภูเขาทางภาคเหนือของประเทศ หนึ่งในพื้นที่ห่างไกลที่ระบบไฟฟ้าเข้าไม่ถึงคือ 3 ชุมชนของ อำเภอแม่ทา จังหวัดลำพูน ได้แก่ ชุมชนบ้านปงผาง ชุมชนบ้านผาด่าน ชุมชนบ้านแม่สะแง๊ะ มีประชาชนทั้งสิ้น 365 ครัวเรือนที่ไม่มีไฟฟ้าใช้ และขาดแคลนระบบน้ำเพื่อการอุปโภค-บริโภค และสำหรับการเกษตร
กองทุนเพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน จึงให้การสนับสนุน สมาคมพลังงานทดแทนเพื่อความยั่งยืน (สพย.) ดำเนิน โครงการพัฒนาคุณภาพชีวิตชุมชนทุรกันดารขยายผลตามแนวพระราชดำริเศรษฐกิจพอเพียง ด้วยการติดตั้งระบบต้นแบบไมโครกริด (Micro Grid) และวางระบบสายส่งไฟฟ้าชุมชนตามศักยภาพการใช้งานในแต่ละพื้นที่โดยให้ชุมชนมีส่วนร่วม ทั้งนี้ได้นำเทคโนโลยีระบบผลิตไฟฟ้าเซลล์แสงอาทิตย์ร่วมกับระบบกักเก็บพลังงานประสิทธิภาพสูงมาใช้ พร้อมทั้งติดตั้งระบบสูบน้ำพลังงานแสงอาทิตย์เพื่อใช้เพื่อการอุปโภคบริโภค และสำหรับการเกษตร เป็นการช่วยลดภาระค่าใช้จ่ายให้เกษตรกรและเสริมสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีให้กับชุมชน เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นให้กับชุมชนในพื้นที่ดังกล่าว
เมื่อไม่นานมานี้ ดร. ศิริ จิระพงษ์พันธ์ รัฐมนตรีว่ากระทรวงพลังงาน พร้อมด้วยผู้บริหารระดับสูงของกระทรวงพลังงาน เดินทาง ตรวจราชการในจังหวัดเชียงใหม่ ลำพูน ลำปาง ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการประชุมคณะรัฐมนตรีนอกสถานที่ เพื่อติดตามผลสัมฤทธิ์ของโครงการด้านพลังงานในการสนับสนุนการพัฒนา ชุมชนในที่ที่ต่างๆ ได้เข้าเยี่ยมชมติดตาม โครงการต้นแบบไมโครกริดในพื้นที่ห่างไกล เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตชุมชนทุรกันดารขยายผลตามแนวพระราชดำริเศรษฐกิจพอเพียงชุมชนบ้านผาด่าน จ.ลำพูน ซึ่งดำเนินการโดยสำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน
เนื่องจากชุมชนบ้านผาด่านตั้งอยู่ในพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าและพันธุ์พืชจึงไม่สามารถปักเสาพาดสายไฟฟ้าเข้ามาในชุมชนได้ ดังนั้น การติดตั้งระบบผลิตไฟฟ้าด้วยเซลล์แสงอาทิตย์แบบไมโครกริด ขนาด 102 กิโลวัตต์ พร้อมแบตเตอร์รี่แบบลิเทียม (Lithium Ion Battery) ขนาดความจุ 307.2 กิโลวัตต์ชั่วโมง และขนาด 19.8 กิโลวัตต์ พร้อมแบตเตอร์รี่เหลว (Flow Battery) ขนาดความจุ 100 กิโลวัตต์ชั่วโมง โดยมีเป้าหมายผลิตไฟฟ้าได้ปีละ 160,351 กิโลวัตต์ เริ่มใช้งานได้ตั้งแต่ปี 2561 ในวงเงินลงทุนกว่า 40 ล้านบาท จากกองทุนเพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน ซึ่งได้ช่วยให้ชุมชนบ้านผาด่านมีไฟฟ้าใช้ในกิจกรรมต่างๆ สร้างรายได้ให้ชุมชนในการประกอบอาชีพจากการทอผ้าที่ทำได้ในเวลากลางคืนเพิ่มขึ้น และเพิ่มคุณภาพชีวิตที่ดีให้แก่ประชาชนกว่า 542 คน จาก 184 ครัวเรือน
นอกจากนี้ยังติดตามโครงการจัดตั้งระบบผลิตไฟฟ้าด้วยเซลล์แสงอาทิตย์สำหรับโรงเรียนชนบท ณ โรงเรียนบ้านห้วยต้นตอง อ.ไชยปราการ จ.เชียงใหม่ ที่ตั้งอยู่ในพื้นที่ห่างไกลและไฟฟ้าเข้าไม่ถึง โดยเมื่อปี 2549 พพ.ได้สนับสนุนค่าใช้จ่ายทั้งหมดในวงเงินประมาณ 1.4 ล้านบาท เพื่อติดตั้งระบบผลิตไฟฟ้าด้วยเซลล์แสงอาทิตย์ ขนาดกำลังผลิตพร้อมแบตเตอรี่ขนาด 36 กิโลวัตต์ชั่วโมงใช้กับอาคารเรียน 2 ชั้น และในปี 2553 ได้ขยายผลกำลังการผลิตไฟฟ้า ของโครงการขึ้นอีก 3 กิโลวัตต์ เพื่อใช้กับอาคารเรียนชั้นอนุบาล อาคารสำนักงาน และโรงอาหาร และในปี 2561 พพ.ได้รับการสนับสนุนจากกองทุนเพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงานเพื่อเพิ่มกำลังการผลิตไฟฟ้าขึ้นอีก 10 กิโลวัตต์ พร้อมกับแบตเตอรี่ลิเทียมไอออนขนาด 100 กิโลวัตต์ชั่วโมง
และยังเยี่ยมชมการใช้งานระบบอบแห้งพลังงานแสงอาทิตย์ (พาราโบลาโดม) ของบริษัทชาวไทยภูเขา (ฮิลล์คอฟฟ์) อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่ ซึ่งเป็นโครงการที่กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน (พพ.) ได้พัฒนาออกแบบและช่วยเงินลงทุนติดตั้งระบบในสัดส่วน 30% เพื่อใช้ในการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตและพัฒนาคุณภาพเมล็ดกาแฟได้ให้สูงยิ่งขึ้น โดยพาราโบลาโดมจะช่วยลดระยะเวลาการตากเมล็ดกาแฟลงได้ถึง 5-10 วัน และทำให้ได้เมล็ดกาแฟ มีรสชาติใหม่ ถูกสุขอนามัย ลดความเสียหาย ทำให้ผลผลิตออกมาเป็นเมล็ดกาแฟแบบ Honey process Wet process และ Dry Process สามารถสร้างรายได้ให้เกษตรกรชาวเขาในพื้นที่ที่เพาะปลูกกาแฟได้อย่างต่อเนื่องตลอดทั้งปี
Source: นิตยสาร Green Network ฉบับที่ 91 มกราคม-กุมภาพันธ์ 2562 คอลัมน์ SPECIAL Scoop โดย กองบรรณาธิการ